Omdat we geleefd hebben en nog steeds bestaan

Op 17 augustus 2025 is het 80 jaar geleden dat Indonesië de onafhankelijkheid uitriep. Pas vier jaar later erkende Nederland deze onafhankelijkheid officieel. Deze gebeurtenissen vonden hun weerslag in de literatuur, en de literatuur droeg op haar beurt bij aan de vorming van een Indonesische, Indische en Nederlandse identiteit. De tentoonstelling schijnt licht op uiteenlopende perspectieven op de dekolonisatie van Indonesië. Ook is er aandacht voor verhalen en archiefmateriaal van de eerste, tweede en derde generatie schrijvers, van wie de levensgeschiedenissen raken aan de (de)kolonisatie. Want de gevolgen hiervan werken nog altijd door.

Eerste, tweede en derde generatie
In de tentoonstelling Omdat we geleefd hebben en nog steeds bestaan komen uiteenlopende perspectieven op de dekolonisatie van Indonesië aan bod. Schrijvers van wie de levensgeschiedenis raakt aan (de)kolonisatie, zowel van de eerste, tweede als derde generatie, delen verhalen en archiefmateriaal. Onder meer het werk van Mohammed Hatta, Noto Soeroto, Beb Vuyk, Frans Lopulalan, Margaretha Ferguson, Lin Scholte en Alfred Birney komt in de tentoonstelling aan bod. Een van de thema’s is meerstemmigheid. Woorden zijn immers nooit neutraal en vertellen vaak een eenzijdig verhaal. De Indonesische schrijver en kunstenaar Lala Bohang omschrijft dit treffend in een brief aan de Nederlands-Indische schrijver en historicus Lara Nuberg in In haar voetsporen. Een reis langs de erfenis van Nederlands-Indië: ‘Een gezichtspunt is relatief. Het is afhankelijk van waar iemand is geworteld en welk perspectief hij heeft. Mensen die in Nederland als oorlogshelden worden beschouwd zijn boven vanuit Indonesisch perspectief en vice versa.’

Debat over woorden
De woordkeuze om te omschrijven wat er is gebeurd, is in de afgelopen decennia tegen het licht gehouden. ‘Politionele acties’ als omschrijving voor het militaire ingrijpen in Indonesië verbloemde waar het werkelijk om ging, namelijk een oorlog. En een term als ‘Bersiap’ wordt tegenwoordig vaak als een containerbegrip gebruikt voor de hele dekolonisatieperiode, maar dat is niet correct. Het debat over woorden is illustratief voor de complexe, meerstemmige, (post-)koloniale geschiedenis: elk gezichtspunt is relatief.

Literatuur van nu
De gevolgen werken werken nog altijd door en dat lees je dus ook terug in de literatuur van nu. In de tentoonstelling worden onder meer verschillende citaten getoond van dichters van de derde generatie Dewi de Nijs Bik, Ellen Deckwitz, Robin Block en Malou Holshuijsen. In haar bundel Indolente (2023) schrijft De Nijs Bik bijvoorbeeld het volgende:
 

‘maar ik gebruikte ook maar de taal
het gerei dat voorhanden was
omdat dit gevraagd werd (vraag)
omdat we geleefd hebben (antwoord)
en nog steeds bestaan:
identiteiten met koppelteken’