Roelant Savery's Wonderlijke Wereld

De tentoonstelling Roelant Savery's Wonderlijke Wereld laat de bezoeker kennismaken met deze 'alleskunner in de kunst' aan de hand van ruim 40 schilderijen en tekeningen uit eigen collectie en vele buitenlandse bruiklenen

Over Roelant Savery

Roelant Savery werd geboren in Kortrijk in een protestants gezin. Het was een zeer onrustige tijd, midden in de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje. Toen Roelant zes jaar was, week de familie Savery noodgedwongen uit naar Haarlem. Enkele jaren later werd hij schildersleerling bij zijn tien jaar oudere broer Jaques in Amsterdam. Daar werkten de broers na Roelants leertijd samen, tot Jaques in 1603 plotseling overleed aan de pest. Korte tijd later vertrok Roelant naar Praag om te gaan werken voor de Habsburgse keizer Rudolf II. Deze vorst was de grootste verzamelaar van zijn tijd.

Meer dan tien jaar verbleef Roelant Savery in Praag, waar hij zich zou ontwikkelen tot een ongelofelijk veelzijdige kunstenaar. Hij koos zijn onderwerpen uit de wijde wereld om hem heen en specialiseerde zich in bos- en berglandschappen, dierstukken en bloemstillevens. Gedetailleerd bracht hij flora en fauna in beeld, waaronder nieuwe soorten die van over de hele wereld naar Europa werden gebracht.

Voor een artistieke duizendpoot als Roelant Savery was het hof van Rudolf II een walhalla. De keizer verzamelde niet alleen kunst en wetenschappelijke instrumenten, maar ook planten en dieren. In de tuinen bij Rudolfs paleis in Praag kon Savery de wonderen van de natuur zelf bestuderen. In de warme maanden van het jaar stuurde de keizer hem op pad in Tirol om schetsen te maken van het schitterende landschap. Hij keek zijn ogen uit.

Savery en de Dodo

De Romeinse dichter Ovidius beschrijft hoe Orpheus de dieren betovert met zijn muziek. Alle dieren van de schepping komen samen als zij hem op zijn lier horen spelen, zonder elkaar naar het leven te staan. Roelant Savery greep het onderwerp aan om te laten zien waar hij goed in was: het schilderen van dieren.

Het zijn heel veel verschillende soorten: een paar leeuwen, een jachtluipaard, neushoorn en kameel, maar ook runderen en ander vee en heel veel vogels. Een struisvogel tekent zich af tegen de blauwe achtergrond. Rechts zit een dodo op een rots. In diverse dierstukken schilderde Savery deze uitgestorven vogel.

De dodo was een loopvogel die leefde op het eiland Mauritius, in het westen van de Indische Oceaan. Nadat Nederlandse zeevaarders daar in de vroege 17de eeuw aan wal waren gegaan, was het snel afgelopen met de vogel. De dodo stierf uit door intensieve jacht en geïmporteerde ziektes. Sindsdien is de dodo een bekend symbool van het uitsterven van soorten als gevolg van menselijk handelen.

Keizer Rudolf II had een dodo in zijn omvangrijke collectie zeldzame dieren. Of het om een levend of opgezet exemplaar ging, staat niet vast. Roelant Savery heeft de vogel in Praag leren kennen. Hij werd de kunstenaar van de dodo, de eerste die deze vogel schilderde. Opvallend is dat Savery’s dodo’s behoorlijk zwaarlijvig zijn – in werkelijkheid was het dier slanker. Dit lijkt te suggereren dat Savery zich baseerde op een opgezet dier, dat was geprepareerd met teveel vulsel. In het museum in Praag wordt een bovenkaakbotje bewaard, waarschijnlijk van de dodo uit Rudolfs bezit. Savery’s dodo met zijn ronde vormen werd door andere kunstenaars nagevolgd.