Voor het pensioen
18 feb 2026 - 19 feb 2026
Toneel
Met Voor het pensioen (Een komedie van de Duitse ziel) schreef de Oostenrijkse auteur Thomas Bernhard (1931-1981) in 1979 zijn naar eigen zeggen beste toneelstuk. Het is een zwarte, grimmige en tegelijk hilarische komedie over een samenleving die bespookt blijft door haar extreem-rechtse verleden. Je ziet Pierre Bokma, Tiny Bertels en Katelijne Damen.
Verhaal
Het stuk speelt zich af ten huize van de familie Höller op 7 oktober, de verjaardag van Heinrich Himmler, voormalig SS-leider. Rudolf Höller, ooit kampcommandant en sinds jaren gerespecteerd voorzitter van de rechtbank, gaat bijna met pensioen. Voor hem en zijn zus Vera is 7 oktober een hoogdag. Clara, hun jongere aan een rolstoel gekluisterde zuster, staat aan de zijlijn van deze viering. Ze gaat gebukt onder het gewicht van het verleden en ziet met lede ogen aan hoe haar familie de wreedheden omarmt. In het claustrofobische en incestueuze huis van de Höllers ontvouwt zich een ideologisch machtsspel. Een feest dat gaat over schuld, wrok, ontkenning en moreel verval. En over familiebanden die nooit kunnen worden verbroken.
Het stilzwijgen over de oorlogsschuld
Bernhard kaart in Voor het pensioen de onmacht en hypocrisie aan van het naoorlogse Duitsland tegenover het eigen naziverleden en het stilzwijgen over de oorlogsschuld. Via de onrustbarende extreemrechtse retoriek van zijn verstarde personages ventileert hij zijn walging. Tegelijkertijd stelt Bernhard vast dat de huidige samenleving wellicht niet veel beter is. Tom Dewispelaere ensceneert dit stuk niet zonder reden. De concrete aanleiding is de verontrustende normalisering van een woordenschat en een gedachtegoed dat direct voortkomt uit het rechts-extremisme van de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw. Veel uitspraken die ooit tot de marges van de politieke cultuur leken te behoren, bevinden zich opnieuw in het centrum van het maatschappelijk debat.
Voor het pensioen biedt meer dan een geschiedenisles; Thomas Bernhard nodigt het publiek uit om te blijven reflecteren op de schaduwen van het verleden die het heden blijven achtervolgen, en op de vraag hoe ver mensen gaan in hun zoektocht naar houvast.