Ontdek de Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte
Gezellig verkeer en geoorloofde uithuizigheid - Opgericht door 114 vooral jonge notabelen
Met bijna de volledige noordzijde in bezit, is de Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte een opvallend gebouw aan het Plein in Den Haag. De besloten vereniging, opgericht in 1782, neemt al ruim twee eeuwen een markante positie in het Haagse sociale leven in. Ooit stond hier een koffiehuis met een witte gevel, vandaar de naam. Hier werd de Nieuwe of Litteraire Sociëteit voor ‘gezellig verkeer en geoorloofde uithuizigheid’ opgericht door 114 vooral jonge notabelen. Nieuw, omdat het in feite om een heroprichting ging en Litterair om te ontkomen aan de beperkende maatregelen die in de Franse tijd bestonden voor verenigingen. De term ‘De Witte’ werd pas in 1950 officieel aan de naam toegevoegd.
Ruim 3.300 leden - 190 geregistreerde tafels
Ook al dateert de Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte uit 1782, de essentie van de vereniging is nog steeds dezelfde als bij de oprichting. De leden, ruim 3.300 op dit moment, organiseren verschillende bijeenkomsten, zoals lezingen, borrels, diners, sportactiviteiten, films en excursies. Doel daarvan is ‘het bevorderen van het onderling verkeer harer leden en de beoefening door haar leden van de letterkunde, de schone kunsten, geschiedkunde en andere wetenschappen’. Sinds 1975 wordt tweejaarlijks de Littéraire Witte Prijs uitgereikt voor letterkundig werk van een Haagse auteur of over een Haags onderwerp.
De leden komen bijeen in verschillende tafels of commissies. De Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte beschikt over meer dan 190 geregistreerde tafels die een open, semi-open of besloten karakter hebben. De open tafels zijn vaak gevormd rond een bepaald thema of liefhebberij (bijvoorbeeld de Historische tafel en de Internationale tafel) en de semi-open tafels rond een bepaalde beroepsgroep (bijvoorbeeld apothekers of accountants). Besloten tafels zijn alleen toegankelijk op uitnodiging en/of een tafelballotage. Om lid te kunnen worden, moeten drie bestaande leden je voordragen en volgt er een ballotageprocedure.
Oorspronkelijk was de Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte uitsluitend een herensociëteit, maar sinds 1998 kunnen ook dames lid worden. Inmiddels telt de sociëteit ruim 600 vrouwelijke leden. De leden zijn afkomstig uit de ambtenarij, het bedrijfsleven, vrije beroepen, de universitaire en militaire wereld, de diplomatieke diensten, internationale organisaties en vestigingen van buitenlandse bedrijven in Den Haag.
In fasen tot stand gekomen - Een rijk ingericht comfortabel woonhuis
De huidige omvang van het gebouw gaat terug op drie fasen. In 1870 opende het sociëteitsgebouw van de hand van Cornelis Outshoorn. Dit is de huidige rechtervleugel die Outshoorn in eclectische stijl heeft ontworpen. Ook het interieur nam hij voor zijn rekening. Hij creëerde de sfeer van een rijk ingericht en comfortabel woonhuis, waar de leden op prettige wijze konden verblijven. In 1900 werd het gebouw door architect Johan Mutters uitgebreid met een nieuwe vleugel. Zijn ontwerp leek op de bestaande vleugel, maar het interieur voerde hij in art nouveau uit. Deze prachtige interieurs werden helaas ontmanteld toen in 1930-1933 een derde uitbreiding aan de linkerkant van het gebouw (nu onderdeel van het Mauritshuis) plaatsvond naar ontwerp van architect J. Limburg. Zowel het in- als het exterieur werden toen aangepast, waarbij het jugendstil-interieur vervangen werd door een sobere art deco-stijl.
Alsof de tijd heeft stilgestaan - Een rijke eclectische stijl
Wie nu het gebouw betreedt, ziet met name in het rechtergedeelte van Outshoorn, de rijke eclectische stijl terug in het interieur. De achterliggende gedachte van zijn ontwerp was, dat de toegepaste stijl het karakter van een ruimte tot uitdrukking kon brengen. Dus gebruikte hij de feestelijke en barokke Lodewijk XIV-stijl voor de conversatiezaal en voerde hij de gaanderij en de biljartzaal ernaast uit in de minder frivole neorenaissance. De vestibule en het trappenhuis werden uitgevoerd in een statige en koele neoclassicistische stijl met glanzend wit gemarmerde zuilen. Op de wanden prijken de portretten van leden van het Koninklijk Huis.
Vooral de grote conversatiezaal is indrukwekkend. De wanden, het plafond, de deuren en de schoorsteenpartijen zijn bedekt met stucwerk, schilderingen en ornamenten. De schilderingen zijn gemaakt door de Haagse firma W. Stortenbeker (bekend van o.a. de paleizen Soestdijk, Noordeinde en Kneuterdijk). De Haagse meubelfabriek Horrix leverde het meubilair en de gordijnen. Heel anders van sfeer is de leeszaal en de bibliotheek in het gedeelte dat in art déco stijl door architect Limburg werd ontworpen.
Kegelbaan - Leden beoefenen nog steeds het kegelspel
Aan de namen van de vertrekken kun je veel over het gebruik van de sociëteit aflezen: de Biljartzaal, de Bridgekamer, de Leeszaal en de Commissarissenkamer. Tot de verbeelding spreekt de Kegelbaan in de kelder van het gebouw, die in 2015 helemaal is opgeknapt en waar leden nog steeds het traditionele kegelspel kunnen beoefenen. Een originele kegelbal uit het begin van de 20ste eeuw (inclusief transportkoffer) bevindt zich in de collectie van het Haags Historisch Museum.
