Rijksmonument vol historie: de Joodse Begraafplaats aan de Scheveningseweg

Een hoekie duins

Op 21 Januari 1694 verleenden de Domeinen van Holland en West Friesland aan Ziskind Pos “ouderling van de Hoogduitse gemeente” een hoekie duins beoosten het Scheveningse Tolhuis, ten eijnde omme haare dooden te mogen begraven.

Het werd een gezamenlijke begraafplaats voor zowel de Hoogduitse als de Portugees joodse gemeenschap. Tot 1710, toen de begraafplaats werd opgesplitst in een Portugees, het oudste gedeelte dat tot op heden nog in gebruik is, en een Hoogduits deel, dat als gevolg van de sterke groei van de Hoogduitse joodse gemeente regelmatig werd uitgebreid.

In totaal liggen ongeveer 10.000 mensen begraven op deze begraafplaats en zijn er meer dan 2.800 grafstenen. Op veel graven werd geen steen geplaatst. Opvallend zijn de vele liggende stenen, wat een Sefardisch gebruik is maar hier door de Asjkenazische joden is overgenomen.

Op de vaak eenvoudige stenen staan Hebreeuwse, Portugese en Nederlandse namen en teksten, maar ook afbeeldingen zoals de twee handen, het symbool voor een Cohen behorend tot het priestergeslacht, de kan en de schaal voor een Leviet die de priesters assisteerde of een Davidster.

Opperrabbijn Saul Halevi

Bijzonder is het graf van Opperrabbijn Saul Halevi (1712-1785). Over het graf groeit namelijk een enorme boomwortel van een monumentale eik. Bijzonder en on-joods is de monumentale graftombe van de kunstschilder en voormalig voorzitter van Pulchri Studio Salomon Verveer, een huldeblijk van zijn kunstbroeders. De beroemdste schilder die hier zijn rustplaats heeft gevonden is Jozef Israëls. Het oudste graf is van de oprichter van de begraafplaats Ziskind Pos uit 1697.

Naast de entree aan de Scheveningseweg staat de uit 1768 stammende Portugese beheerderswoning. Op de begraafplaats zelf het metaarhuisje uit 1737. Deze dankt zijn naam omdat daar vroeger de tehare plaatsvond, het ritueel reinigen van de overledenen. Deze heeft zijn originele zadeldak teruggekregen na de grote restauratie van de begraafplaats.

Stichting tot Instandhouding

Na de Tweede Wereldoorlog was de joodse gemeenschap niet meer in staat de begraafplaats te onderhouden. Na jaren van verval werd er in 1987 na het oprichten van de Stichting tot Instandhouding van de Joodse begraafplaats te ’s-Gravenhage een start gemaakt met de restauratie. Een belangrijk onderdeel van deze restauratie was de ecologische waarde van de dodenakker en het behoudt van de elf monumentale eiken in het groengebied tussen Den Haag en Scheveningen. De stichting heeft twee doelstellingen: de instandhouding van de begraafplaats en de documentatie en beschrijving van de grafstenen. De instandhouding van deze bijzondere locatie wordt bekostigd door subsidies, donaties en de hulp van vrijwilligers.

Het Rijksmonument is een herinnering aan de eens zo bloeiende joodse gemeenschap in Den Haag.

Rondleidingen over de begraafplaats worden uitgevoerd door Gilde Den Haag. Voor individuele bezoeken verwijzen wij u naar joodsebegraafplaats.nl. De begraafplaats is gesloten op zaterdag en op Joodse feest- en treurdagen.

‘Achter de schermen’ is een productie van The Hague & Partners. Fotografie: The Hague & Partners/Arjan de Jager. Tekst: The Hague & Partners/Remco Dörr. Overname van gegevens is alleen toegestaan na toestemming van de uitgever. © 2021 The Hague & Partners. Met speciale dank aan: Stichting tot Instandhouding van de Joodse begraafplaats te ’s-Gravenhage.