De Haagse Kloosterkerk: van oester tot parel

Vlak na een zware lente storm hangt er vaak een dik en donkergrijs wolkenpak in de lucht. Na verloop van tijd licht de lucht op en breekt de zon in diagonale lichtstralen door de wattenzee. Dan schijnt ze haar licht op gebouwen, straten, pleinen, sloten en wegen zoals we het tafereel veelal terugzien op eeuwenoude schilderijen als een teken of de aanwezigheid van God. Dit mythische aanzicht creëert bij mij altijd een sereniteit. Een veilig gevoel van, alles komt goed en vertouw op het proces. Of dit werkelijk een teken van boven is valt uiteraard te betwijfelen maar als de zonnestralen troost en steun bieden ach, waarom zou je daar dan niet in geloven? Met die geruststellende gedachte mocht ik op een koele zaterdag de Haagse Kloosterkerk bezoeken.

Bezichtiging van de Kloosterkerk 

Op de hoek van de Parkstraat en het Lange Voorhout stond Ouderling open kerk Yna Visser al op mij te wachten. Samen liepen we vanaf het Lange Voorhout de poort onder een open ruimte in. “Op deze binnenplaats tussen de Kloosterkerk en de Algemene rekenkamer vind je het oudste gedeelte van de kerk” vertelde Yna enthousiast.

“Hier stond ooit een klooster waar logischerwijs de Gotische kerk haar naam aan dankt” (oh ja!). Samen kijken wij naar een muur met een zestal bogen die ondanks alle historische gebeurtenissen nog steeds overeind staan. Yna wijst naar de opening in ongeveer het midden van de muur. “In de 15e eeuw kwam je niet aan de straatkant binnen maar was dit de ingang van het klooster.”

Het klooster en de Kloosterkerk waren aparte bouwwerken en hebben vanaf de stichting diverse bestemmingen gehad. Het kerkgebouw is onder andere een paardenstal (huh, wat?!) en (bronzen) kanon- en kogelgieterij geweest (oh, echt?). Het klooster heeft tot eind 17e eeuw als opslagplaats voor kruit en munitie gediend. In 1690 gebeurde een catastrofaal ongeluk. Het kruit vatte vlam en vaagde in één klap het klooster van de aardbodem met uitzondering van de (oude) ingangszijde.

Hemelse geschiedenis

Graaf van Holland; Albrecht van Beieren (1336 - 1403) bezat de grond waar de kerk en het klooster op is gebouwd. Hij schonk dit aan de Utrechtse dominicaner paters die tot 1403 tuinen aanlegde en een klooster plus een kleine Katholieke (klooster)kerk bouwde in het Haagse centrum. De dominicanen (ik bedoel hier monniken en om eventuele verwarring te voorkomen, niet de inwoners van de Caribische eilandengroep) noemde het klooster naar de heilige Vincentius en droeg tot de Beeldenstorm in 1566 de naam St. Vincentiusklooster.

De Reformatie zorgde begin 16e eeuw voor een schisma in het Westerse Christendom. Het resulteerde halverwege de 80-jarige oorlog (1568 - 1648) in twee uiteenlopende groepen binnen de samenleving: de remonstranten en de contraremonstranten.

De remonstranten geloofden in de vrije wil van het individu en baseerde hun levens op (voor toen vooruitstrevende en bijna spirituele) waardes zoals liefde, vrijheid en verdraagzaamheid. De contraremonstranten, ook wel Preciezen genoemd, waren een heel stuk minder vrijzinnig liberaal. Zij gingen ervan uit dat God ieders levensdoel vooraf bepaald en dat eenieder het lot niet zelf kon of mocht sturen.

Stadhouder, Graaf van Nassau en legeraanvoerder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden; Prins Maurits (1567 - 1625) was openlijk contraremonstrant en schonk in 1617 de Kloosterkerk aan zijn voorkeurspartij. Door deze schenking plus frequent koninklijk bezoek kreeg de Kloosterkerk de koosnaam: Prinsenkerk. Begin 17e eeuw werd het katholieke karakter door de Prins van Oranje definitief verdreven en blijft het Gotische bouwwerk vanaf dat moment Protestants.

Bezoek van de koninklijke familie 

Precieze Prins Maurits ging vele oranjes voor want ook vandaag de dag kun je Koninklijke hoogheden in het zogenoemde wild spotten tussen de (Klooster)kerkbanken. Prinses Laurentien en Prins Constantijn zijn graag geziene gast maar vallen volgens Yna niet op: “Iedereen is immers gelijk in de ogen van God.”

De Kloosterkerk heeft mede de status hofkerk doordat onze Kroonprinses Amalia sinds 2004 hier in het doopregister staat. Haar zusje prinses Ariane is, als enige dochter van onze huidige koning en koningin, gedoopt in de kerk aan het Lange Voorhout.

Glas in lood in de Apostelkapel 

Na een hemelse geschiedenisles over Prinsen en Prinsessen, de Haagse middeleeuwse wapenhandel, vluchtende monniken, 14e eeuwse architectuur en ondergrondse gangen (die, geloof het of niet, vanaf de Kloosterkerk naar de Ridderzaal lopen), neemt Yna me mee naar de apostel kapel waar een indrukwekkend glas in lood raam en een atypisch mozaïek direct opvalt. Het glas in lood is een afbeelding van, hoe kan het ook anders in een gelijknamige kapel, de 12 apostelen.

De kunstenaar die de volgelingen van Jezus zo kleurrijk heeft afgebeeld heet Lou Asperslagh (1893 - 1949). Lou heeft het religieuze glazen kunstwerk aanvankelijk niet voor de Klooster- maar voor de, lang geleden afgebroken, Duinoordkerk gemaakt. Ook het (laatste) Avondmaalsmozaïek (1926) van kunstenaar Johan Thorn Prikker (1868 - 1932) is overgeplaatst vanuit de Duinoordkerk. Gelukkig zijn deze omvangrijke kunstwerken bewaard gebleven maar desondanks zal de Kloosterkerk voor altijd blijven prijken met andermans veren.

Mozaïek van kunstenaar Johan Thorn Prikker

Het glas in lood van Asperslagh is prachtig maar het mozaïek van Prikker vind ik meer opmerkelijk, een kunstwerk van markante proporties. In zijn mozaïek vertolken duizenden steentjes bij elkaar het laatste avondmaal in de typerende slaoliestijl begin jaren ’20 van de vorige eeuw. Doorgaans wordt het laatste avondmaal afgebeeld aan een horizontale tafel (denk da Vinci) maar in de Kloosterkerk zitten de heren (door de ontraditionele keuze voor een driehoekscompositie dus) niet naast, maar schuin achter elkaar.

Op de gezichten van de discipelen voel je de expressie en als je goed kijkt zie je er een cijfer terug wat refereert aan een verraderlijk bekend Bijbels verhaal. Ik ga uiteraard niet te veel prijsgeven want het is veel leuker om samen (met (klein)kinderen) of alleen al het moois in de Kloosterkerk te bekijken.

Goddelijke Klanken

Mocht je (ooit) zijn uitgekeken in de Protestante parel aan het Lange Voorhout en heb je de eerste en derde woensdagmiddag van de maand een half uur vrij? Kom dan luisteren naar de Pauzeconcerten in de Kloosterkerk. De kerk geeft jonge musici van het Koninklijke Conservatorium de kans om vanaf 12:45u hun talent te laten horen.

Naast de Pauzeconcerten is er maandelijks nog een ander spektakel (gratis!) te bezoeken. Iedere laatste zondag van de maand spelen professionele zangers en spelers van Residentie Bachensembles vanaf 10:00u een Cantate van Johann Sebastian Bach.

Van oester tot parel

“De Kloosterkerk vergelijk ik doorgaans met een oester” vertelt Yna tot slot. “Zoals veel Gotische gebouwen heeft de kerk vanaf de buitenkant een ietwat gesloten karakter. Hoge muren, optisch troebele ramen en in verhouding kleine deuren schreeuwen niet direct ‘wees welkom’ maar”, predikt Yna, “Welkom is iedereen natuurlijk wel”.

Eenmaal binnen voelt de Kloosterkerk heel anders dan het exterieur wellicht doet vermoeden. Binnenin overvalt de schoonheid, zie je het blauwe plafond als hemelgewelf, voel je de geschiedenis of vind je er misschien troost en steun die je op dat moment nodig hebt. Een gebouw als de Kloosterkerk gidst je onbewust naar een stil moment. En stille momenten kunnen we in ons (hectische) dagelijkse leven soms goed gebruiken.

Speciale dank gaat bij dit artikel uit naar Yna Visser, jong van (heilige!) geest.